KOBİ’lerin Gözünden TEVMOT’un Sağladığı Enerji Dışı Faydalar

Gürsu Sezen Torun

TEVMOT Proje Koordinatörü
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Stratejik Araştırmalar ve Verimlilik Genel Müdürlüğü

İklim değişikliği ile mücadele konusunda uluslararası bir girişim olan ve 7 Ekim 2021 tarihli ve 31621 sayılı Resmî Gazete ile ülkemizde onaylanması uygun bulunan Paris Antlaşması’nın uzun dönemli hedefi, küresel ortalama sıcaklık artışının sanayileşme öncesi döneme göre 2°C altında tutulması; ilave olarak bu artışın 1,5°C’nin altında tutulmasına yönelik küresel çabaların sürdürülmesidir (3). Anlaşma ile ülkelerin küresel iklim değişikliği ile mücadeleye kendi imkanları doğrultusunda katkı sunmalarını öngörülmüştür. Türkiye, Niyet Edilen Ulusal Katkı Beyanını 30 Eylül 2015 tarihinde Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) Sekretaryasına sunmuştur. Türkiye’nin ulusal katkı beyanına göre, sera gazı emisyonlarının 2030 yılında referans senaryoya göre artıştan %21 oranına kadar azaltılması öngörülmüştür (3). 2019 yılında imzalanan Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı, sera gazı emisyonlarını 2030 yılında %55 oranında azaltmayı, 2050 yılında ise karbon nötr olmayı hedeflemiştir.

Pilot Program ile Sağlanan Enerji Dışı Faydalar

Ekolojik ve ekonomik dengeler üzerinde artan bu baskılar ülkeleri sanayi sektöründe enerji verimliliği konusunda yeni önlemler almaya yöneltmiştir. Ülkemizde ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, sanayide enerji verimliliğinin arttırılmasına ve sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlamak üzere önemli çalışmalar yürütmekte olup, bu çalışmalardan bir tanesi TEVMOT Projesi’dir.

Proje ile KOBİ’lerde enerji talebinin, sera gazı emisyonlarının ve maliyetlerin azalması gibi doğrudan faydaların yanında dolaylı, enerji dışı faydalar da sağlanmıştır. Ölçülmesi ve doğrulanması doğrudan faydalara göre daha zor olmakla birlikte, bir şirketin faaliyet alanına giren her türlü pozitif ekolojik, çevresel veya sosyal etkiler enerji dışı faydaları oluşturmaktadır (4).

Ulusal Enerji Ajansı sanayi işletmelerinin enerjiyi işlevsel maliyet olarak gördüğünü, bu nedenle de enerji tasarrufunu değer yaratan bir önermeden ziyade diğer yatırımların yan faydası olarak ele aldığını belirterek, enerji verimliliği önlemlerinin yine de sanayi için enerji maliyeti tasarrufuna ek olarak önemli faydalar- rekabet gücü, karlılık, ürün ve üretim kalitesi, çalışma ortamını iyileştirme, aynı zamanda işletme ve bakım maliyetleri ile çevresel uyum maliyetini düşürme- sağlayacağını ifade etmiştir (5).

Enerji tasarrufu ve sera gazı emisyon azaltımı dışında TEVMOT Projesi ile sanayici çeşitli kazanımlar edinmiştir. Etütleri tamamlanan her bir firma ile proje kapsamında çevrim içi etüt değerlendirme toplantıları yapılarak, hem EVD Şirketleri tarafından hazırlanan etüt raporu özetlenmiş hem de motorlar ve diğer enerji verimliliği sağlayan kalemler hakkında KOBİ’ler bilgilendirilmiştir. Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi önümüzdeki dönemlerde firmaları etkilemesi muhtemel gelişmeler, enerji verimliliği ile ilgili diğer teşvikler yine bu toplantılar sayesinde sanayiciye aktarılmıştır. Bu toplantılarda aynı zamanda hem projeye hem de enerji verimliliği farkındalığına yönelik olumlu geri dönüşler alınmıştır. Ayrıca motor değişimlerini tamamlayan KOBİ’lerin süreçle ilgili deneyim paylaşımları diğer KOBİ’lerin bilgilendirilmesi konusunda başat rol oynamıştır.

İzmir Kemalpaşa OSB’de faaliyet gösteren ve motor değişimi gerçekleştiren KOBİ’lerimizden biri “Enerji verimliliği çalışmalarına dikkat ediyorduk; fakat elektrik motorlarının verimliliğine hiç dikkat etmemiştik. TEVMOT vasıtasıyla bunlar hakkında bilgi edindik, motorlara ilgimiz arttı.” şeklinde bir görüş bildirmiştir. ASO 1. OSB’de motor değişimi gerçekleştiren KOBİ’lerimizden birinin genel müdürü “Enerji sarfiyatı açısından avantaj sağladık ….. kazançtan önce bilinçlendik… mutlu olduk.” ifadesini kullanmıştır. Uşak OSB’de motor değiştiren bir KOBİ’nin Yönetim Kurulu Üyesi “Proje içerdeki personelin biraz daha bilinçlenmesini sağladı. En önemli katkı bence buydu burada.” ifadelerini kullanırken, yine Uşak OSB’de motor değiştiren başka bir KOBİ de “Ekip arkadaşlarımızın bilinçlenmesi ve maliyetleri düşürmesi motivasyon kaynağı oldu.” şeklinde bir görüş belirtmiştir.

Antalya OSB’de motor değiştiren bir diğer KOBİ’miz ise “Enerji tasarrufu sağlamanın yanı sıra TEVMOT, verimlilik artırmanın bir KOBİ stratejisi ve kültürü olması gerektiğini gösterdi. Projeye katıldıktan sonra teknik personelin bilinçlendiğini gözlemledik. Bu projeden sonra tüm verimlilik süreçlerini yeniden değerlendirmeye başladık.” şeklinde bir ifade ile proje sayesinde artan farkındalığın ilerleyen dönemlerdeki stratejileri üzerinde olumlu etki yapacağına değinmiştir. İzmir Kemalpaşa OSB’de motor değişimi gerçekleştiren KOBİ’lerimizden bir diğeri, enerji tasarrufunun yanı sıra firmalarının gelecek yatırımları açısından da projenin büyük fayda sağladığını belirtmiştir.

Ertelenen yatırımlar ileriki dönemlerde makine parkurlarının ve üretim süreçlerinin eskimesine neden olabilmektedir. Bu nedenle, üretim süreçlerinde kullanılan makine ekipmanın iyileştirilmesi/ yenilenmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, TEVMOT Projesi ile sağlanan teşvikin değişim yönünde hızlandırıcı etki sağladığı birebir görüşmelerde ve toplantılarda da ortaya çıkmıştır. Gebze OSB’den bir KOBİ “Enerji verimli motorların dönüşümü ihmal ettiğimiz bir alandı, daha sonraki aşamalara bırakmıştık. Maddi teşvikin olması bizi motive etti.” şeklinde görüş belirtirken, OSB yetkilileri de “TEVMOT’un başarısındaki en büyük unsur finansman desteğinin sağlanması oldu. Biz de bu sebeple projede büyük bir gönüllülükle yer almak istedik. KOBİ’lerimiz de TEVMOT’u bir fırsat olarak değerlendirdi. TEVMOT ile hem enerji verimliliğinin artırılması hem de enerji tüketiminin azaltılması konusunda çalışma yaparak karbon salımının azaltılmasını ve çevreye katkı sağlamayı amaçladık.” ifadesini kullandılar.

Benzer bir şekilde, ASO 1. OSB Yönetimi de “TEVMOT ile sanayideki üretim verimliliği, öncesi ve sonrası olarak ölçümlenebilir hale geldi. Bunun bir proje kapsamında ve teşvik unsurları ile yapılacak olması bizi motive etti. Bizim motivasyonumuz da sanayicilerimizi bu konuya inandırmak için bize argüman sağladı…” şeklinde bir görüş belirterek, teşvik unsurlarının konuya ilginin artması için etkili olduğunu belirtti. Proje ile sağlanan hibe sayesinde motor değişiminin maliyetinin geri dönüşü hızlanmış, bu durum firmaları daha fazla motive etmiştir.

KOBİ’ler tarafından teşvik sayesinde geri ödeme sürelerinin düştüğü, bunun yanında proseslerindeki kalite düzeyinin arttığı da özellikle belirtilmiştir. Yenilenen ekipmanlar sayesinde bakım ve onarım maliyetlerinde de düşüşler gerçekleşmiş ve bu düşüşler de ürün maliyetleri açısından önemli katkılar sağlamıştır.

İzmir Kemalpaşa OSB’de faaliyet gösteren KOBİ’lerden birinin yetkilisi fabrika bünyesinde günlük çalışma saati en yoğun motorların değiştirildiğini belirterek, Proje ile proseslerindeki kalite düzeyinde de iyileşme elde ettiklerini ifade etmiştir.

ASO 1. OSB’de motor değişimi yapan bir KOBİ’de bakım müdürü ise proje sayesinde katma değeri yüksek üretim yapma yolunda adımlar attıklarını söyleyerek, TEVMOT Projesi ile motor değişimi yapan firma olarak lanse edildiklerini ve bunun sektörlerinde imaj yaratma açısından önemli olduğunu vurgulamıştır.

Enerjinin ürün maliyetleri üzerinde önemli bir yer tuttuğunu belirten Uşak OSB’de motor değiştiren bir KOBİ’nin Yönetim Kurulu Üyesi, enerjinin ürün maliyetleri üzerinde önemli bir yer tuttuğunu belirterek “…önce içerdeki maliyetlerimizi düzenlemek adına enerji verimliliği noktasında ilerlemek istedik…Daha verimli motorlarla bakım maliyetlerimiz o motorlar için düştü.” şeklinde bir değerlendirmede bulunmuştur.

İklim değişikliği ile mücadele, sürdürülebilir üretim alt yapısını güçlendirme, enerji verimli üretim gibi kavramlar yaşamın devamlılığı için adım atılması gereken alanlara işaret etmektedir. Proje ile motor değişimini gerçekleştiren KOBİ’ler kamuoyunda sosyal sorumluluklarını da yerine getiren firmalar olarak dile getirildikleri için proje ile KOBİ imajının güçlendirilmesi ve marka tanınırlığının artırılması açısından da fayda sağlanmıştır. ASO 1. OSB’deki KOBİ’lerden birinin genel müdürü proje kapsamında yeni satın aldıkları enerji verimli motorda sıkıntı yaşadıklarını, ancak motor proje kapsamında temin edildiği için bu sıkıntıyı gidermek üzere KOBİ’yi direkt motor üreticisi firma yetkililerinin ziyarete geldiklerini ve sorunu çözdüklerini belirtmiştir.

Elektrik motorları değişiminin çevresel etkileri de kazanımlar açısından önemli bir yer tutmaktadır. Gebze OSB’de değişim gerçekleştiren bir KOBİ “Genel anlamda KOBİ olarak motor değişiminden verim aldık. Diğer küçük ölçekli sanayi işletmelerinin de bu projeden desteklenmesini ve çocuklarımıza da temiz bir gelecek bırakmayı teşvik etmemiz gerekir.” şeklinde bir ifade kullanarak yapılan tüm yatırımların sonuçta sonraki nesillere iyi bir gelecek bırakmak açısından da faydalı olacağı noktasına değinmiştir.

Sonuç
Sonuç olarak, TEVMOT Projesi ile enerji verimli motor değişiminin yanı sıra, temas edilen her bir firmada farkındalık artırma çalışmaları yürütülmüştür. Firmalar enerji tasarrufu sağlayarak maliyetlerde azaltımla birlikte ertelenen yatırımlarını gerçekleştirmiş, bakım- onarım ihtiyacında azalma, ürün kalitesinde artış, proseslerde iyileşme, firma imajının geliştirilmesi, hava kirliliği ve emisyonlarda azalma, çevresel sorumlulukları gerçekleştirme gibi enerji dışı çeşitli kazanımlar edinmiştir. Projenin ülkeye sağladığı en önemli katkılardan biri ise KOSGEB’in Yeşil Dönüşüm Destek Programı’nı hayata geçirmiş olmasıdır. Bu sayede ülke sathında daha fazla işletme, enerji etüt ve motor değişimlerine yönelik verimlilik artırıcı yatırım fırsatlarına erişerek hem enerji hem de enerji dışı faydalardan yararlanacaktır.